Από πολύ νωρίς, μπαίνοντας στον αθλητικό στίβο και μεγαλώνοντας μέσα σ’ αυτόν άρχισε να με απασχολεί επίμονα η σχέση εξουσίας προπονητή-αθλητή. Με εντυπωσίαζε πάντα αρνητικά η λεκτική κακοποίηση που παρατηρούσα δυστυχώς σε όλη την αθλητική μου πορεία από την πλειοψηφία των προπονητών προς τους αθλητές τους. Και αυτή η κακοποίηση περιελάμβανε όλη την ηλικιακή γκάμα των αθλητών… Στην αρχή σαν παιδί, μου φάνταζε
δεδομένη, ξέρετε, μέσα στην ‘λογική’ της εκπαίδευσης, αργότερα όταν ενηλικιώθηκα συνειδητοποίησα την ανηθικότητα της ‘λογικής’ αυτής και την απαγόρευα ρητά με συνοπτικές διαδικασίες προς το πρόσωπο μου.
Τι νομιμοποιεί έναν προπονητή να φωνάζει βρίζοντας τον αθλητή του; Να τον μειώνει επιδεικτικά μπροστά σε όλους, να τον περιφρονεί, να τον ειρωνεύεται, να του λέει συστηματικά ψέματα; Τίποτα και κανείς. Απλά η ανοχή των αθλητικών παραγόντων – και όχι μόνο – του δίνει μια άτυπη άδεια να το κάνει. Ελάχιστοι προπονητές γνωρίζουν ότι η συνεργασία με αθλητές κάθε ηλικίας σημαίνει ότι πρέπει να υπάρχει πάντα μια παιδαγωγική προσέγγιση προς αυτούς, ακόμα και αν είναι ενήλικες. Ο προπονητής είναι ο ‘πατέρας’, ο ‘ηγέτης’ μιας ομάδας, πρέπει να καθοδηγεί, να δίνει το παράδειγμα, να εμπνέει και να διατηρεί ισορροπίες.
Αυτό προϋποθέτει να έχει συναισθηματική νοημοσύνη ενηλίκου, βεβαίως. Γιατί αν συμβαίνει το αντίθετο, τότε μοιραία λειτουργεί εγωκεντρικά όπως ένα μικρό παιδί, αδιαφορεί για τα μέλη της ομάδας του, φέρεται βάναυσα και αυταρχικά, κρύβεται πίσω από το πέπλο της εξουσίας για να επιβληθεί και να νιώσει ηδονή, είναι ένας κουτσός συναισθηματικά άνθρωπος που προσπαθεί να βρει ταυτότητα μέσα από έναν τίτλο, κακοποιώντας όσους διαπιστώνει πως μπορεί…
Εδώ είναι και το πιο ανήθικο κομμάτι της όλης υπόθεσης. Αν έχεις ΗΘΟΣ, δεν μπορείς να κακοποιείς λεκτικά τον αθλητή σου. Έχουμε γεμίσει από προπονητές που παίρνουν ένα χαρτί και νομίζουν ότι ξέρουν. Αδιαφορούν για την ψυχολογία των αθλητών τους, μάλλον δεν έχουν καν ιδέα τι σημαίνει αυτό. Και πάνω απ’ όλα
δεν έχουν το ταλέντο… Γιατί για να διευθύνεις μια ομάδα πρέπει να έχεις το χάρισμα: να αφουγκράζεσαι τον καθένα ξεχωριστά ως μονάδα, να έχεις ενσυναίσθηση, να γνωρίζεις για το κίνητρο επάρκειας, να έχεις διδαχτεί την προ-κοινωνική συμπεριφορά, να είσαι ειλικρινής με τους αθλητές, να αντέχεις να ζητάς συγνώμη, να κάνεις πάντα αυτοκριτική και διάλογο, να ξέρεις να ακούς, να μπορείς να δένεις τον κάθε ένα στο σύνολο και το μέγιστο μέλημά σου είναι να προστατεύεις όλους τους αθλητές σου. Εν ολίγοις, να μην αφήνεις κανέναν να νιώθει αόρατος ή παρείσακτος. Αυτός είναι ο ρόλος του προπονητή, να καταφέρει να κάνει τους αθλητές του να νιώθουν χρήσιμοι, να βοηθήσει να βρει το ρόλο του ο καθένας και να τον παροτρύνει να τον αναπτύξει. Μόνο τότε θα μεταμορφωθεί η ομάδα του.
Έπαιξα και παίζω μπάσκετ περισσότερο από μια δεκαετία συνολικά και σε όλες τις ηλικιακές εκφάνσεις της ζωής μου. Πέρασα από εθνικές και τοπικές κατηγορίες, γνώρισα δεκάδες συναθλήτριες και άλλους τόσους προπονητές. Το καλύτερο μπάσκετ το έπαιξα με προπονητές που μπορεί να μην είχαν την αρτιότερη τεχνική κατάρτιση, ήταν ωστόσο σωστοί παιδαγωγοί. Αργότερα, συνειδητοποίησα από τον προπονητικό θώκο, ότι οι νεαροί αθλητές αποδίδουν και αυτοί καλύτερα όταν ξέρουν ότι είσαι πάντα δίπλα τους με αυθεντικότητα και σεβασμό.
Είναι ωριμότητα να αναλαμβάνεις την ευθύνη μιας ήττας αντί να κοιτάς να ρίξεις το φταίξιμο στους άλλους και να αποφεύγεις τη δημόσια κριτική/επίπληξη. Είναι γνησιότητα να είσαι κοντά στον αθλητή και να τον στηρίζεις ακόμα και στις άσχημες στιγμές. Είναι καλλιέργεια ψυχής να μη θυμώνεις με το παραμικρό και να διαχειρίζεσαι ώριμα την οργή σου και είναι γενναιοδωρία να μπορείς να πεις μια καλή κουβέντα. Νομίζω πως είναι επιβεβλημένο καθήκον των αθλητικών παραγόντων (και των γονέων των ανήλικων αθλητών) να απαγορεύουν στους προπονητές να κακοποιούν τους αθλητές. Είναι αναφαίρετο δικαίωμα των αθλητών να μην επιτρέπουν τη λεκτική κακοποίηση από τους προπονητές τους, αντί να τη θεωρούν δεδομένη. Είναι καθήκον της πολιτείας να περνάει από ψυχολογική εκπαίδευση τους προπονητές, γιατί οφείλουν να είναι πέρα απ’ όλα παιδαγωγοί.
Ο ερασιτεχνικός αθλητισμός/πρωταθλητισμός προσφέρει το εξής προνόμιο, μπορεί να είναι ανθρώπινος όσο και εποικοδομητικός, ας μην το στερούμε αυτό από τους αθλητές.
της Σοφίας Ξυγαλά (πτυχιούχου Τ.Ε.Φ.Α.Α.)
