Γενικά
Η επιγονατίδα είναι το μεγαλύτερο σησαμοειδές οστούν του σώματος (σησαμοειδή είναι τα οστά που περικλείονται σε ένα τένοντα) και περικλείεται στον εκτατικό μηχανισμό του γόνατος (καταφυτικός τένοντα του τετρακεφάλου, εικόνα 1). Η επιγονατίδα φυσιολογικά κινείται προς τα κάτω και πάνω, κατά την κάμψη και έκταση του γόνατος ακολουθώντας την πορεία της μηριαίας τροχιλίας, μιας αύλακας δηλαδή στην πρόσθια επιφάνεια του μηριαίου οστού, σχηματίζοντας έτσι την επιγονατιδομηριαία άρθρωση.
Η φυσιολογική πορεία της κίνησης της επιγονατίδας εξασφαλίζεται και καθορίζεται από διάφορους παράγοντες οι κυριότεροι από τους οποίους είναι:
- Το φυσιολογικό σχήμα και κυρίως το βάθος της μηριαίας τροχιλίας.
- Τους συνδέσμους που σταθεροποιούν την επιγονατίδα κατά την κίνησή της (στατικοί σταθεροποιητές).
- Τους μύες που καθορίζουν την κίνηση της επιγονατίδας (δυναμικοί σταθεροποιητές).
Ορισμός
Ως εξάρθρημα της επιγονατίδας ορίζεται η τέλεια παρεκτόπιση της επιγονατίδας από την φυσιολογική της πορεία, έξω από την αύλακα στην οποία κινείται (μηριαία τροχιλία). Σχεδόν πάντα η επιγονατίδα εξαρθρώνεται προς τα έξω μετά από τραύμα, που μπορεί να είναι άμεση πλήξη ή στροφική κάκωση κατά τη διάρκεια αθλοπαιδιών (εικόνα 2). Τις περισσότερες φορές η επιγονατίδα ανατάσσεται αυτόματα, επανέρχεται δηλαδή στην φυσιολογική της θέση, με την έκταση του γόνατος.
Κλινική εικόνα – Διάγνωση
Σε περίπτωση που η επιγονατίδα έχει αναταχθεί, τότε το κυρίαρχο σύμπτωμα είναι ο πόνος, που συνοδεύεται από αίμαρθρο (συλλογή αίματος στην άρθρωση) λόγω ρήξης των συνδέσμων που συγκρατούν την επιγονατίδα στη θέση της. Σε μερικές περιπτώσεις είναι δυνατό να παρουσιαστεί εμπλοκή της άρθρωσης (αδυναμία πλήρους έκτασης ή κάμψης του γόνατος) λόγω ύπαρξης ελεύθερου οστεοχόνδρινου τεμαχίου, το οποίο αποσπάστηκε κατά την αναπήδηση της επιγονατίδας έξω από την μηριαία τροχιλία.
Εάν η επιγονατίδα είναι εξαρθρωμένη, η διάγνωση είναι προφανής. Σε διαφορετική περίπτωση το ιστορικό και η κλινική εξέταση θα θέσουν την διάγνωση του εξαρθρήματος της επιγονατίδας. Οι απλές ακτινογραφίες του γόνατος είναι απαραίτητες για τον έλεγχο της θέσης της επιγονατίδας (εικόνα 3) αλλά την ανεύρεση πιθανών ελέυθερων οστεοχόνδρινων τεμαχίων στην άρθρωση. Η μαγνητική τομογραφία χρειάζεται επίσης για τους ίδιους λόγους αλλά και για την ανάδειξη της ρήξης των συνδέσμων που συνοδεύουν συνήθως το εξάρθρημα της επιγονατίδας.
Θεραπεία
Η θεραπεία του πρώτου εξαρθρήματος της επιγονατίδας είναι συντηρητική. Εφαρμόζεται λειτουργικός νάρθηκας για λίγες εβδομάδες και ακολουθεί πρόγραμμα αποκατάστασης που περιλαμβάνει λειτουργική ακινητοποίηση της επιγονατίδας στην φυσιολογική της θέση με ταυτόχρονη ενδυνάμωση του έσω πλατέος μυός και των απαγωγών του ισχίου. Ο συνολικός χρόνος αποκατάστασης είναι τουλάχιστον 3 μήνες. Ο θεράπων ιατρός θα πρέπει να ελέγξει και να διορθώσει όλους τους προδιαθεσικούς παράγοντες που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε υποτροπή του εξαρθήματος ή ακόμα και σε επεισόδια υπεξαρθρημάτων δηλαδή αστάθεια της επιγονατίδας. Σε περίπτωση όμως που υπάρχει οστεόνδρινη βλάβη της επιγονατίδας (εικόνα 4) με ελεύθερα τεμάχια στην άρθρωση (εικόνα 5), απαιτείται χειρουργική αποκατάσταση (video 1).
Video 1. Αρθροσκοπική αφαίρεση ελεύθερων οστεοχόνδρινων σωμάτων μετά από εξάρθρημα επιγονατίδας.
